Je hebt misschien weleens die glazen potten gezien met een oranje rubberen ring, twee metalen klippen, een glazen deksel en een logo met een aardbei. Dit zijn weckpotten om te wecken. Deze worden gemaakt in de fabriek van J. Weck in het zuiden van Duitsland. Johann Weck heeft de techniek gekocht van een Zwitserse familie in 1892. Deze familie had het op haar beurt weer gekocht van de uitvinder, Franse suikerbakker Nicolas Appert, rond 1841.
Nadat Weck de techniek had gekocht, richtte hij een onderneming op met een compagnon in 1900. Twee jaar later stopte Weck bij het bedrijf, maar de naam Weck en het logo met de aardbei bleven voortbestaan. De kans is groot dat je het logo zelfs herkent. En zo zijn we het tot op de dag van vandaag wecken blijven noemen, naar de koper van de techniek: Johann Weck.
In dit artikel leggen we uit wat wecken is en beschrijven we een stappenplan over hoe je het beste kunt wecken. Ook behandelen we de benodigdheden, wat je kan wecken, het verschil tussen inmaken en wecken, de houdbaarheid van geweckt voedsel en de veiligheid van wecken.
Wat is wecken?
Wecken is een manier van voedsel conserveren door middel van het steriliseren en vacuümeren van de weckpotten. Voordat je gaat wecken moeten de potten worden gesteriliseerd. Daarna worden de potten met het voedsel voor een langere tijd verhit in water. Tijdens het afkoelen worden de weckpotten als het ware gevacumeerd. Door dit proces worden micro-organismen gedeactiveerd en kan het voedsel erg lang bewaard worden.
Stappenplan voor wecken
Wecken is redelijk makkelijk om thuis te doen, maar het vergt wel tijd en geduld. Het is namelijk erg belangrijk dat je zo schoon mogelijk werkt. Hoe schoner je werkt, hoe kleiner de kans wordt dat het geweckte voedsel bederft.
De potten, deksels en ringen moeten daarom goed worden gesteriliseerd. Je handen moet je goed wassen en alle benodigdheden zoals een theedoek, tang en trechter moeten goed schoon worden gemaakt.
Hieronder zetten we het overzichtelijk op een rijtje waardoor je makkelijk en snel kan beginnen met het wecken van je eigen voedsel.
- Werk brandschoon. Was je handen en maak je werkplek schoon. Zorg voor genoeg ruimte.
- Steriliseer de potten. Dit kan je op twee manieren doen.
- Wecken in een pan met kokend water. Kook de potten, deksels en rubberen ringen in een pan (of pannen) voor zo’n 5 minuten. Gebruik een tang om de potten uit het water te halen en laat het drogen op een schoon rek of een schone theedoek. Als de potten, deksels en/of ringen erg vies zijn, kan je wat soda toevoegen aan het water. Dit zorgt ervoor dat de materialen ontvet worden. Als je soda gebruikt, spoel je na het koken de materialen af onder stromend water. Dit voorkomt strepen.
- Wecken in de oven. Zorg dat de potten zijn gewassen in de vaatwasser op de hoogste temperatuur of was ze goed met zeep en soda. Verhit de oven tot ongeveer 110/120ºC en zet de potten en/of deksels in de oven voor zo’n 15 minuten. Vanaf 100ºC worden de potten gesteriliseerd, maar niet iedere oven haalt deze temperatuur als de oven aangeeft dat het is opgewarmd. De oven verhitten tot ongeveer 110/120ºC is dus beter. Alleen de glazen deksels en potten kunnen in de oven worden gesteriliseerd. Let erop dat de opening van de pot en de onderkant van de deksel niet de bakplaat aanraken. De bakplaat kan namelijk het glas besmetten. Zodra de potten en/of deksels zijn gesteriliseerd, kan je ze in de oven laten staan totdat je ze moet vullen. De rubberen ringen kunnen niet in de oven. Deze drogen namelijk uit, waarna je ze niet meer kan gebruiken. De ringen moet je dus alsnog in een pan met kokend water steriliseren (ruim 5 minuten).
- Leg de rubberen ringen in een schoon bakje met koud water tot gebruik.
- Controleer of de weckpotten nog heel zijn. Als er stukjes glas zijn afgesprongen of er zitten barstjes in is de pot niet meer bruikbaar als weckpot. Als de rubberen ringen scheurtjes hebben, moet je deze weggooien. Die zijn niet meer bruikbaar.
- Maak nu het voedselproduct dat je wilt wecken klaar. Vul de potten met het voedsel wat je hebt klaargemaakt tot twee vingers onder de rand. De schoonste manier om dit te doen is met een schone trechter. Hiermee voorkom je dat het voedsel de rand van de pot raakt. Als er voedsel blijft plakken aan de rand kan de pot namelijk niet meer goed sluiten en kunnen er dus micro-organismen bijkomen. Hierdoor kan het geweckte product eerder bederven. Een schone rand is dus uiterst belangrijk. Mocht het toch gebeuren, moet je het voedsel zo goed mogelijk wegvegen met een schone doek en schoon water. Het hete water waarin je de potten en/of ringen hebt gekookt, kan hiervoor gebruikt worden.
- Zorg ervoor dat je handen schoon zijn. Haal vervolgens de ring uit het bakje water en leg deze op de deksel. Draai in een keer de ring met het deksel om en leg het op de pot. Klik vervolgens de klemmen op de pot, één aan elke kant. Zorg dat deze er goed opzitten met het lipje van de klem op de deksel. Controleer of de weckring nog goed op de pot zit.
- Nu kan je de potten op twee manieren wecken.
- In een weckketel. Leg het inmaakrooster op de bodem van de ketel. Dit zorgt ervoor dat de potten niet breken zodra het water kookt. Vul de ketel met een beetje water en zet de potten erin. Zorg dat de potten elkaar niet aanraken. Je kan ze wel stapelen. Als je stapelt, moet je het water aanvullen tot ¾ van de bovenste pot. De onderste potten staan dus onder water. Zet eerst de potten in de ketel en vul daarna pas aan met water. Als je het andersom doet, kunnen de potten gaan ‘zwemmen’ omdat er lucht in de potten zit. Zet de ketel op de juiste temperatuur volgens het recept dat je gebruikt. Het ligt aan de soort ketel of je de tijd in kan stellen of zelf bij moet houden. Je kan wat azijn of citroensap toevoegen aan het water om kalkaanslag te voorkomen.
- In een grote pan. In een grote pan gaat het op bijna dezelfde manier. Als je geen rooster hebt dat je op de bodem van de pan kan zetten, kan je een schone doek gebruiken. Vul de pan zoals je de ketel vult en zet de deksel op de pan. Verhit de pan langzaam tot de juiste temperatuur is bereikt. Hiervoor kan je een digitale thermometer gebruiken. Zodra de temperatuur is bereikt, start de inmaaktijd.
- Zodra de inmaaktijd voorbij is, haal je de potten uit de ketel of de pan met een tang. Zet ze op een rooster of een doek. Laat compleet afkoelen voor zo’n 12 uur.
Zodra de potten zijn afgekoeld, haal je de klemmen eraf. Plak etiketten op de potten zodat je weet wat voor product het is en wanneer je het product hebt geweckt. Bewaar op een donkere, koele plek.
Benodigdheden voor wecken
Er zijn dus best een aantal dingen die je nodig hebt om te wecken. Dit kan je opsplitsen in de standaard benodigdheden en de extra benodigdheden.
Standaard benodigdheden
De standaard benodigdheden zijn:
- weckpotten,
- een grote pan,
- een digitale thermometer,
- een doek,
- een tang,
- zeep
- azijn of citroensap.
De kans is groot dat je waarschijnlijk alleen weckpotten en een digitale thermometer hoeft aan te schaffen. Zo kun je dus al snel beginnen met wecken. Je kan namelijk goed wecken zonder weckketel, zoals in het stappenplan te zien is.
Extra benodigdheden
Om het wecken makkelijker te maken, kan je een weckketel aanschaffen. Er zijn twee soorten ketels.
- Een volautomatische ketel. Bij een volautomatische ketel zit er een timer én een thermostaat op. Zo hoef je niet zelf op de tijd te letten.
- Een halfautomatische ketel. Dit soort ketel heeft alleen een thermostaat, waardoor je zelf op de tijd moet blijven letten.
Ook kan je een glastang aanschaffen. Dit maakt het pakken van de potten uit de pan of ketel makkelijker en hygiënischer.
Wecken met schroefdeksel
Je kan ook wecken met potten die een schroefdeksel hebben in plaats van de traditionele weckpotten. Het merk Kilner heeft bijvoorbeeld een mooie set die je hiervoor kan gebruiken. Er zijn een handvol dingen die anders gaan bij het wecken met schroefdeksel.
- Steriliseer de potten en deksels in een pan, zonder soda. De soda verkleurt de deksels.
- Zorg ervoor dat de potten nog warm zijn als je het voedselproduct erin doet. Roer het vervolgens door met een schone siliconen spatel om luchtbellen te verwijderen.
- Doe de vervangdeksel op de pot en vervolgens het schroefdeksel. Draai goed aan. Zet de potten in een weckketel en volg het recept.
- Laat hierna de potten 24 uur afkoelen en check of het wecken goed gelukt is door de schroefring eraf te draaien.
Wat kan je wecken?
Je kan echt van alles wekken: groenten, fruit, soep, brood. Noem het maar op. Je kan heel veel recepten online vinden, maar hieronder kan je wat inspiratie vinden.
- Groenten wecken. Zoals bonen, tomaten, courgette, rode bieten, komkommer, en augurken.
- Fruit wecken. Zoals stoofperen, peren, pruimen, kersen, jam, appels en allerlei soorten bessen.
- Soep wecken. Zoals pompoensoep, bouillon en tomatensoep.
- Saus wecken. Zoals tomatensaus, pastasaus en zelfs chutneys.
- Deegwaren wecken. Zoals cake en brood.
Wat is het verschil tussen inmaken en wecken?
Om één of andere reden wordt inmaken en wecken vaak door elkaar gehaald. Het zijn echter hele verschillende manieren om voedsel te conserveren. Bij wecken wordt voedsel geconserveerd door middel van een heet waterbad en sterilisatie. Hierdoor wordt de lucht uit de potten geperst en trekt het vacuüm waardoor je het voedsel erg lang kan bewaren.
Bij inmaken wordt er gebruik gemaakt van een conserveermiddel zoals suiker, azijn, olie, alcohol en zout. Bij het inmaken maak je over het algemeen gebruik van potten met een draaideksel. Echter kan je ook weckpotten gebruik. Bij het inmaken van augurken kan je weckpotten gebruiken, waarna je de potten wel moet wecken zodat het vacuüm trekt.
Wecken houdbaarheid
Over het algemeen wordt er gezegd dat je geweckt voedsel een jaar kan bewaren. Als het echter perfect (= heel schoon zodat er zo min mogelijk micro-organismen bij zijn gekomen) is geweckt, kan je het veel langer bewaren. Er zijn verder weinig richtlijnen over te vinden. Hieronder geven we toch 3 tips.
- Deegwaren kunnen tot een half jaar bewaard worden.
- Het is veiliger om geweckt fruit te bewaren. Dit blijft waarschijnlijk jaren goed.
- Geweckte groenten, vlees en vis kan over het algemeen een jaar bewaard worden.
Veiligheid
De botulisme bacterie
Wecken zorgt voor een zuurstofarme omgeving. Nadat voedsel (en met name groenten, vlees en vis) geweckt is, worden perfecte omstandigheden voor de botulisme bacterie gecreëerd. Het voedselproduct verandert niet als de botulisme aanwezig is. Je merkt dus niet dat het product bedorven is omdat het er goed uitziet, en goed ruikt en smaakt.
De bacterie zorgt voor een zeer ernstige voedselvergiftiging die de dood tot gevolg kan hebben. Dit is echter erg zeldzaam in Nederland. Niettemin is het belangrijk om op te passen tijdens het wecken van groenten, vlees en vis. Hieronder wat tips:
- Het is erg belangrijk dat je schoon werkt.
- Kook de groenten, vlees en vis voor minstens 10-15 minuten nadat je de weckpot hebt opengemaakt. Dit is prima voor sauzen en soepen, maar met sommige gerechten wil je niet zolang koken. Je kan ervoor kiezen om groenten 10 minuten korter te koken voordat je ze weckt of het eten op een andere manier te conserveren.
- De botulisme bacterie wordt gedood boven de 121ºC (bij wecken ga je niet hoger dan 100ºC). Als een voedselproduct dus boven de 121ºC is verhit, heeft de bacterie geen effect meer op je. Je kan dus ook een hogedruk inmaakketel (high pressure canner) aanschaffen. Dit brengt de temperatuur tot of boven de 121ºC.
Fruit heeft een te hoge pH-waarde, ofwel te veel voedingszuren, voor de botulisme bacterie om te overleven. Bij het wecken van fruit hoef je je dus geen zorgen te maken.
Wecken in de oven
Het komt voor dat mensen in de oven wecken in plaats van in water in een pan of een weckketel. Dit geeft echter niet hetzelfde effect als het wecken in water. Water is namelijk een zeer goede geleider van temperatuur. Hierdoor is de kerntemperatuur in de weckpot gelijk aan de temperatuur van het water. Dat is niet zo bij een oven.
Ten eerste omdat een oven werkt met omgevingstemperatuur. Het is dus niet zo dat de temperatuur van de oven gelijk is aan de kerntemperatuur van de weckpot. Ten tweede werkt elke oven anders waardoor het lastig te zeggen is welke oventemperatuur voldoende is om de juiste kerntemperatuur te behalen. Het wecken in de oven is dus ten zeerste af te raden, omdat de veiligheid van het geweckte product niet te garanderen is.
